Sygnalista to osoba, która informuje władze, pracodawcę lub opinię publiczną o nagannych warunkach lub naruszeniach prawa. Na przykład może to być oszustwo, korupcja lub nadużycie.
Słowo sygnalista (whistleblower) pochodzi z lat 60. XX wieku, kiedy to brytyjskie i amerykańskie media używały go w odniesieniu do sędziów piłkarskich i sędziów innych dyscyplin sportowych, którzy dmuchali w gwizdek, widząc złamanie reguł gry na boisku.
Dziś słowo sygnalista nabrało zupełnie innego, szerszego i bardziej odpowiedzialnego znaczenia – wszystko dlatego, że słowo to jest używane w odniesieniu do osoby, która informuje o sprawach, które w jego opinii są przedmiotem nadużyć lub są bezpośrednio niezgodne z prawem – czyli przestępstwem. Słowo to często mylone jest z donosicielem oraz osobą skarżącą się na osoby lub procesy w firmie – jednakże jego geneza jest znacznie bardziej przyjazna i sam sygnalista odnosi się do osób chcących dbać o bezpieczmśnto lecz jednocześnie chcące pozostać anonimowymi.
To, czy informacja którą zgłaszać sygnalista zostanie ujawniona opinii publicznej, władzom lub decydentom w miejscu pracy, nie ma bezpośredniego znaczenia dla użycia tego słowa. To sam czyn i decyzja o poinformowaniu o potencjalnych przestępstwach lub innych nadużyciach w miejscy pracy są nazywane whistleblowingiem – czyli sygnalizowaniem.
Bycie sygnalistą to bardzo odpowiedzialna, ale też ryzykowna rola. Wynika to z uprzedzeń osób do tego typu działań oraz historycznych sytuacji czy ustrojów które tego typu działania nagradzały – w zamian za szkodzenie niewinnym osobom. Dlatego tak często sygnalista sprowadzany jest do roli kapusia czy donosiciela – jest to jednak mylne przekonanie o osobach które chcą demaskować niebezpieczne często sytuacje w celu poprawy bezpieczeństwa swojego środowiska pracy, innych pracowników czy klientów.
Umożliwienie sygnalistom pozostania anonimowym jest jedną z kwestii, którą ma rozwiązać nowy wymóg prawny Uni Europejskiej – dyrektywa w sprawie sygnalistów w firmach. O dyrektywie piszemy więcej w tym artykule.
Kim jest sygnalista?
Sygnalistą może być każdy pracownik, kontraktor czy klient firmy. Jest nim osoba która w sposób bezpośredni weszła w interakcje z firmą oraz dostrzegła w niej nieprawidłowości mogące stanowić wykroczenie – sygnalista informacje te może w sposób anonimowy przekazać do osób decyzyjnych w firmie.
Aby ułatwić przekazywanie informacji, oraz rozstanie anonimowym – każda firma zatrudniająca powyżej 50 osób powinna do 17 grudnia 2023 wdrożyć procedury dla sygnalistów.
Znany sygnalista: Edward Snowden.
Jednym z najbardziej znanych sygnalistów jest znany wielu osobom Edward Snowden. Podczas swojej pracy w CIA E.Snowden zauważył rażące nieprawidłowości które uznał, że powinny ujrzeć światło dzienne – tak aby każdy obywatel miał ich świadomość. Były to ściśle tajne informacje o masowej inwigilacji prowadzonej przez NSA na całym świecie. Edward Snowden do dziś dzień żyje z konsekwencjami, swojej decyzji, a po azylu w Wielkiej Brytanii otrzymał zezwolenie na stały pobyt w Rosji.
Konsekwencje zgłaszania nieprawidłowości przez Edwarda Snowdena są przykładem tego, dlaczego Unia Europejska podjęła decyzję o uchwaleniu dyrektywy dot. Sygnalistów – chcąc chronić przyszłych sygnalistów oraz przyczynić się do poprawy sytuacji w wielu organizacjach czy przedsiębiorstwach prywatnych.
Dlaczego informowanie o nieprawidłowościach i nowa dyrektywa dla sygnalistów są ważne?
Wiele osób uważa, że przykład Edwarda Snowdena przedstawiony powyżej jest bardzo skrajnym ale jednocześnie ważnym przykładem który tłumaczy dlaczego ustawa o sygnalistach jest tak ważna.
Sama ustawa o sygnalistach nie jest po to aby umożliwiać anonimowe donoszenie w celu zaszkodzenia jednostkom lub organizacjom – wręcz przeciwnie, jest sposobem na radzenie sobie z nieprawidłowościami w sposób dojrzały – umożliwiający zachowania bezpieczeństwa dla osób decydujących się ujawnić przestępczy proceder. Synglista z definicji nie jest konfidentem czy donosicielem który manipuluje faktami – jest to osoba której zależy na prawidłowym funkcjonowaniu organizacji w której pracuje lub z którą współpracuje. Dyrektywa o sygnalistach jest pokazaniem, że dobro jednostki ale także dobro całych organizacji jest ważne i powinno być traktowane z odpowiedzialnością przy zastosowaniu odpowiednich procesów – z wykluczeniem nękania, dyskryminacji, wykluczenia czy innych kar.
Każdemu zdarza się zajrzeć na stronę z informacjami, obejrzeć telewizję lub program historyczny – jako społeczeństwo i jednostki jesteśmy zainteresowani prawdą i ważne dla nas jest aby osoba ujawniająca zakazany proceder była chroniona a nie obwiniana za anonimowe poinformowanie o przestępstwie. W przypadku braku odpowiednich procesów i procedur, osoba widząca niepracwidowści czy sama doświadczająca łamania prawa i przepisów – może uznać, że w przypadku ujawnienia tych faktów jej kariera i reputacja w miejscu pracy zostanie narażona na uszczerbek – w skutek tego powstrzyma się przed ujawnieniem złego precedensu a ten w rezultacie może zaszkodzić jej, osobom z jej firmy czy nawet osobom postronnym – bezpośrednio wpływając na bezpieczeństwo lub jakość świadczonych usług przez przedsiębiorstwo.
Właśnie z tego powodu ważne jest, aby istniały przepisy umożliwiające informowanie o nieprawidłowościach. Ważne jest aby sygnalista nie musiał martwić się odwetem za przestrzeganie prawa i sumienne informowanie o przestępstwach.
Dyrektywa w sprawie sygnalistów oznacza między innymi, że firmy nie mogą karać swoich pracowników za zgłaszanie nieprawidłowości. Wszelkie formy działań odwetowych są zabronione, w tym:
- Zakończenie współpracy z pracownikiem
- Zawieszenie współpracy z pracownikiem
- Degradacja stanowiska pracy
- Uniemożliwianie promocji
- Zmiana godzin pracy lub dotychczas wykonywanych zadań na mniej korzystne
- Obniżenie wynagrodzenia
- Zastraszanie, nękanie i wykluczenie w miejscu pracy wśród współpracowników lub kadry zarządzającej
Sygnalizowanie wewnętrzne czy zewnętrzne?
Sygnalizowanie można podzielić na dwa rodzaje: wewnętrzne i zewnętrzne.
Wewnętrzne sygnalizowanie o nieprawidłowościach: ma miejsce, gdy osoba zgłasza nielegalne warunki w swoim aktualnym lub byłym miejscu pracy. W tym miejscu zastosowanie ma nowa dyrektywa w sprawie sygnalizowania nieprawidłowości, która nakłada wymagania na wewnętrzny system zgłaszania nieprawidłowości w firmach zatrudniających powyżej 50 osób.
Zewnętrzne sygnalizowanie: ma miejsce, gdy dana osoba przekazuje publicznie informacje o przestępstwach – na przykład władzy, mediom lub policji.
Poznaj WhistleSystem: Bezpieczny i przyjazny system dla sygnalistów
Zgodność z nowymi wymogami prawnymi może łatwo stać się problemem dla prywatnych firm zatrudniających 50+ pracowników. Jeśli chcesz uniknąć wysokich kosztów oraz skomplkawanego wdrożenia przygotowującego Twoją firmę na nadchodzące zmiany prawne – zapoznaj się z naszą ofertą dla firm.
WhistleSystem to prosty i intuicyjny system dla sygnalistów informujący o nieprawidłowościach w firmie. Nasz system jest bezpieczny i przyjazne dla użytkownika oraz spełnia wszystkimi zasady, przepisy i wymogami prawnymi wynikające z Dyrektywy Unijnej o sygnalistach.
Decydując się. Na system WhistleSystem wybierasz sprawdzone rozwiązanie którym zaufało już setki firm w Danii, Szwecji i innych krajach Europejskich. Whistlesystem wymaga minimalnego nakładu pracy ze strony firmy – podczas wdrożenia dostarczamy pełną dokumentacje wymaganą przez prawo dla państwa firmy, a całe wdrożenie trwa mniej niż 20 minut. Wszystko to bez angażowania działu IT – wystarczy kilka kliknięć, a nasz system dostarczy gotową procedurę dla Państwa firmy.
Po wdrożeniu WhistleSystem, wszystko, co musisz zrobić, to zająć się wszelkimi sygnałami od sygnalistów, które otrzymasz za pośrednictwem systemu. Jednocześnie zadbasz o przestrzeganie prawa dotyczącego systemu sygnalistów w firmie i dostarczysz swoim pracownikom łatwy sposób do informowania o nieprawidłowościach w firmie – być może o nieprawidłowościach o których nie miałeś wiedzą mogą lub już wpływają negatywnie an funkcjonowanie firmy.
